-
1 без царя в голове
башында шары юктыр, акылга тамандыр -
2 ветер в голове
-
3 возглавить
сов.( кого-что) башында тору, җитәкче булу, җитәкчелек итү -
4 рано
-
5 возглавить
ёлбашчылыкъ этмек, башына кечмек, баш олмакъ, башында олмакъвозглавить отряд - отряднынъ башында олмакъ -
6 за
1) (позади, по ту сторону) аркъасына, артына, тышына, тышарыгъа, о бир тарафыназа домом - эв артындавыйти за дверь - къапыдан тышкъа чыкъмакъ2) (возле, около) аркъасыада, артында, тышында, тышарыда; башына, башындастоять за станком - тезья башында турмакъза окном видны горы - пенджереден дагълар корюне3) (при указывании на расстояние) къалгъандаза сто метров до школы - мектепке юз метр къалгъанда4) (в течение какого-то времени) ичинде, девамындаэто задание можно выполнить за один день - бу вазифени бир куньде япмакъ мумкюн5) (ради) ичюн, огърунда, огърунасражаться за Родину - Ватан ичюн (огърунда) дженклешмек6) (по причине, вследствие) ичюн, себеплиуважать за ум и храбрость - акълы ве джесарети ичюн саймакъ7) (о плате, цене) -ге, -ке (аффиксы), ичюнкупить книгу за два рубля - китапны эки кумюшке алмакъзаплатить за книгу два рубля - китап ичюн эки кумюш бермек (тёлемек)за полцены - яры фиятыназа исключением - -дан, -ден башкъа (гъайры)за что? - не ичюн?ни за что - асла, ич, ич бир вакъыт -
7 около
1) (рядом) янында, алдында, якъын бир ерде; этрафында, башындасидеть около костра - атеш башында (янында) отурмакъ2) (приблизительно) къадар, якъын, къарарларында, дживарындаоколо двух лет - эки йыл къадар, эки йылгъа якъын -
8 возглавить
сов. кого-чтобашында тороу, етәкләү, етәкселек итеү -
9 стоять
1. несов.тороу, баҫып тороу2. несов.туҡтау, йөрөмәү3. несов. перен.туҡталыу, туҡталып тороу4. несов.бар булыу, күренеү, тороу, ине5. несов.повел. стой(те)!туҡта(ғыҙ)!, тороп тор(оғоҙ)!стоять во главе — башында тороу, етәкселек итеү
стоять на пути (дороге, поперёк дороги) — юлына арҡыры төшөү
стоять на (своих, собственных) ногах — аяғыңда ныҡ баҫып тороу (тормошта ныҡлы урын биләү)
стоять на хорошей (правильной) дороге; стоять на хорошем (правильном) пути — дөрөҫ юлда булыу
стоять у ворот (у порога) — яҡынлашып килеү, етеп килеү (күбеһенсә тәбиғәт миҙгелдәре тураһында)
стоять за спиной у кого — кемдеңдер артында тороу (аҫтыртын яҡлау, ярҙам итеү)
6. несов.(һаҡта) тороу7. несов.располагатьсяурынлашыу, туҡтау, туҡталыу8. несов.за кого-что; перен.яҡлау9. несов.за чем; перен., разг. с отрицаниемтормау, ҡарамау10. несов.быть, находитьсятороу, үҫеп ултырыу11. несов.на чёмҡуйылыу, ҡоролоу, һалыныу12. несов.ҡуйылыу, һалыныу, һуғылыу13. несов.туҡтау, туҡтап тороу, тороу -
10 ампир
м; иск.ампир (19 йөз башында Франциядә антик үрнәкләр нигезендә барлыкка килгән сәнгать стиле) -
11 аракчеевщина
жб) перен. бер төркем кешеләрнең иҗтимагый тормышның берәр өлкәсендә башбаштаклык итүе, тәнкыйтькә юл куймавы -
12 богоискательство
с; ист.алла эзләүчелек (Россиядә 19 йөз ахырында һәм 20 йөз башында диндә социаль каршылыкларның хәл ителүен эзләган дини-философик агым) -
13 виньетка
жвиньетка (китапның, бүлекнең, ахырында яисә башында орнаменттан, рәсемнән гыйбарәт бизәк) -
14 герцогство
-
15 главенствовать
несов.( над кем-чем) башында тору ( берәр эшнең); өстенлек итү, җитәкчелек итү, идарә итү -
16 гунны
-
17 декадентство
с; иск.; лит.декадентлык (19нчы йөз ахырында - 20нче йөз башында, әдәбиятта һәм сәнгатьтә төшенкелек һәм чиктән тыш индивидуализм белән характерлана торган буржуаз, антиреалистик юнәлешләрнең гомуми исеме) -
18 зачинщик
мкоткычы, башлап җибәрүче, башында торучы, котыртучы -
19 идиотский
-ая; -ое1) идиот...ы; идиотларга хас, тилеләргә хас2) прост. мәгънәсез, ахмак -
20 имам
мб) кайбер мөселман илләрендә: дин һәм дәүләт башында торучы
См. также в других словарях:
комиссариат — Башында комиссар торган кайбер дәүләт яки административ оешманың атамасы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
парламентаризм — Башында парламент тора торган дәүләт системасы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әгәр — иск. терк. 1. Реаль мөмкин булган шартны белдергән иярчен җөмләне баш җөмләгә терки. Дә кисәкчәсе белән янәшә килеп, теләк, уйланылган яки чынбарлыкка туры килми торган шарт төшенчәсен аңлаткан иярчен кушма җөмләне баш җөмләгә терки. Гадәттә икән … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әгәренки — иск. терк. 1. Реаль мөмкин булган шартны белдергән иярчен җөмләне баш җөмләгә терки. Дә кисәкчәсе белән янәшә килеп, теләк, уйланылган яки чынбарлыкка туры килми торган шарт төшенчәсен аңлаткан иярчен кушма җөмләне баш җөмләгә терки. Гадәттә икән … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
баш — 1. Кеше һәм хайван гәүдәсенең авыз, иң әһәмиятле сизү органнары һәм зур ми урнашкан өлеше. Баш киеме башыгызны салыгыз. Баштагы чәч баш тарау. Баш мие, ми 2. Үсемлекләрнең югарыгы өлеше, өстәге оч ботаклары, шундагы чәчәклекләре яки җимешлекләре … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
хуҗа — и. 1. Нәрсәнең дә булса иясе. Шәхси милек иясе, хосусый милекче. Яллап эшләтүче. Шәхси хуҗалыгы булган крестьян 2. Нин. б. хуҗалык башында (эш башында) торучы җаваплы кеше, җитәкче 3. Кунакларга, килүчеләргә карата: йорт башы, гаилә башлыгы. сөйл … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чәч — Кешенең башында үсә торган, мөгез матдәдән торган бик нечкә җеп сыман төк. Кешенең башында үсә торган шундый төкләрнең барысы. ЧӘЧ ӨРЕТҮ – Дини карашлар буенча гаурәт дип саналган чәчне хатын кызларның чит ирләр янында яшерүе, каплавы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
энә — 1. Бер башы очлы, икенче башында җеп кертү өчен тишеге булган кыска, шома нечкә корыч чыбык (тегү, чигү эшендә кулл.). Очлы башында җеп үткәрү өчен тишеге, кинәт калынаеп киткән икенче яртысында махсус киртләче булган кыска корыч чыбык (тегү… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
Шабаев, Марс Садриевич — Марс Шабаев Марс Садри улы Шабаев писатель Дата рождения: 14 июля 1933(1933 07 14) Место рождения … Википедия
алда — рәв. 1. Каршыда, ал якта. бәйл. Каршыда минем алда хәрбиләрчә тор 2. Киләчәктә 3. Кемнән яки нәр. б. элек 4. Беренче булып, сафның, төркемнең башында. с. Эштә кемнән дә булса өстен, алдынгы 5. хәб. Алга киткән сәгать 10 минут алда … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ампир — и. иск. 19 йөз башында Франциядә антик үрнәкләр нигезендә барлыкка килгән сәнгать стиле … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге